
Karolina Morze | laktaceuta.pl
Zapalenie piersi jest dość częstą przypadłością, która dotyka kobiet karmiących piersią. Dolegliwości, które pojawiają się w jego przebiegu, są dotkliwe i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Oprócz działania niefarmakologicznego, które zwykle usuwa przyczynę, często stosuje się leki, które poprawiają szybko stan pacjentki. Mamy jednak czują niepokój, gdy muszą je zastosować. Dziś opiszę ryzyko związane z ich stosowaniem dla karmionego piersią dziecka.
CO TO JEST ZAPALENIE PIERSI?
Zapalenie piersi to termin, który określa stan zapalny w obrębie gruczołu piersiowego, który może – ale nie musi – być związany z zakażeniem patogenem. Objawy obejmują zaczerwienienie i podwyższoną temperaturę w okolicy miejsca objętego reakcją zapalną, bolesność, tkliwość, obrzęk piersi. Symptomom miejscowym może towarzyszyć temperatura (powyżej 38,5o C.), dreszcze, uczucie rozbicia podobne jak w przypadku infekcji. Przyczyną stanu zapalnego jest zwykle zastój mleka, inne czynniki też wydają się być możliwe.
OGÓLNE ZASADY LECZENIA
Ponieważ najczęstszym czynnikiem wywołującym zapalenie piersi jest zastój, proponowaną strategią jest – w pierwszej kolejności – skuteczne jego usunięcie poprzez dokładne opróżnienie piersi z mleka.
Zaleca się częste przystawianie dziecka do chorej piersi, zmianę pozycji dziecka podczas karmienia, czasami masaż piersi czy drenaż limfatyczny. Jeśli maluch nie może być przystawiony do piersi, zalecane jest odciąganie mleka ręcznie lub laktatorem. Czasem pomaga ciepły kompres przed karmieniem, który ma na celu poprawę wypływu i zimny po karmieniu, żeby zmniejszyć obrzęk.
LEKI PRZECIWBÓLOWE I PRZECIWGORĄCZKOWE
Lekiem z wyboru o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym (w dawkach do 1600 mg na dobę) jest ibuprofen, w drugiej kolejności (z uwagi na brak działania przeciwzapalnego) – paracetamol w dawce do 4000 mg na dobę.
IBUPROFEN
Ibuprofen jest niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym. Stosuje się go powszechnie w pediatrii i neonatologii. Przenika do mleka w bardzo małych ilościach. Wysokie dawki podawane matce nie powodują zwiększonego przenikania leku – do mleka przenika 0,1-0,7% dawki mamy w przeliczeniu wagowym. Ilość, jaka znajdzie się w mleku, będzie znacznie mniejsza niż dawka pediatryczna (10 mg/kg/dzień co 6-8 godzin; maksymalnie 40 mg/kg/dzień); ryzyko dla dziecka jest szacowane na bardzo niskie i nie ma konieczności zachowywania dodatkowych środków ostrożności podczas stosowania tego leku.
Schemat dawkowania: dawka maksymalna zalecana przez producenta to 1200 mg na dobę w trzech dawkach podzielonych, czyli 400 mg co 8 godzin. Zgodnie z protokołem postępowania w zapaleniu piersi dawka może zostać zwiększona do 400 mg 4 razy na dobę.
PARACETAMOL
Ilość paracetamolu w mleku mamy uznaje się za zbyt niską, żeby uzyskać działanie istotne klinicznie dla dziecka. Połowa dawki jest usuwana z krwi mamy i jej mleka w ciągu 2 godzin od zażycia, a najwyższe stężenie leku występuje po 10-60 minutach. Z uwagi na dobrze zbadany profil bezpieczeństwa leku i potencjalne ryzyko dla laktacji – wynikające z wstrzymywania się z karmieniem piersią – żaden z ośrodków referencyjnych nie zaleca dodatkowych środków ostrożności. Paracetamol jest stosowany w pediatrii i dawka zalecana wynosi w 10-15 mg/kg/jednorazowo, dobowa maksymalna dawka pediatryczna wynosi 60 mg/kg.
Zalecane maksymalne dawki paracetamolu dla dorosłych to 4000 mg na dobę w czterech dawkach podzielonych (czyli maksymalnie 1000 mg co 6 godzin). Obliczono w badaniach, że dziecko z mlekiem otrzyma 1,1-1,8% dawki zażytej przez mamę. Z uwagi na to, że jest to dawka znacznie niższa niż dawka pediatryczna, badacze uznali, że – podczas stosowania przez mamę paracetamolu – dawki, jakie przenikną do mleka, są zbyt niskie, żeby dla dziecka stanowiły ryzyko.
ŁĄCZENIE PARACETAMOLU I IBUPROFENU
W przypadku utrzymującej się gorączki i objawów ogólnych zalecana jest konsultacja z lekarzem. Żeby umożliwić funkcjonowanie mamie, można rozważyć stosowanie dwóch leków przeciwgorączkowych w schemacie naprzemiennym. W tym schemacie stosuje się maksymalne dawki paracetamolu i ibuprofenu na przemian, co 4 godziny jeden lek.
PRZYKŁAD:
8:00 paracetamol 1000 mg
12:00 ibuprofen 400 mg
16:00 paracetamol 1000 mg
20:00 ibuprofen 400 mg
24:00 paracetamol 1000 mg
4:00 ibuprofen 400 mg
ANTYBIOTYKI
Jeśli stan mamy nie poprawia się przez 24-48 godzin lub pogarsza się – mimo zastosowania powyższych metod leczenia – stosuje się antybiotyki. W Polsce lekami stosowanymi w zapaleniu piersi są cefalosporyny (cefadroksyl, cefaleksyna), w przypadkach o cięższym przebiegu lub z podejrzeniem zakażenia innymi patogenami niż S. aureus, Streptococcus czy E. coli: cefuroksym, cefaklor, klindamycyna, amoksycylina z kwasem klawulanowym, kotrimoksazol, makrolidy. Z uwagi na ryzyko poantybiotykowej dysbiozy kanałów mlecznych leczenie powinno trwać możliwie krótko (do 3 dni po ustąpieniu objawów). Nie należy też odstawiać antybiotyku przed czasem. Długość trwania antybiotykoterapii oraz rodzaj antybiotyku dobiera specjalista w oparciu o wywiad.
Stosowane przez mamę antybiotyki, które – niezależnie od dawki – znajdą się w jej mleku (nawet jeśli ilości są bardzo małe), mogą spowodować zaburzenie flory bakteryjnej jamy ustnej i przewodu pokarmowego dziecka, co może objawiać się biegunką, bólem brzucha, gazami, nudnościami, wymiotami, zakażeniem grzybiczym w jamie ustnej. Zwykle objawy są łagodne, szybko przemijają i nie wymagają interwencji medycznej. Wielu specjalistów rekomenduje stosowanie probiotyków u dziecka karmionego piersią podczas terapii mamy.
Poniżej opisuję trzy antybiotyki, które najczęściej pojawiają się w mojej praktyce w kontekście zapalenia piersi.
CEFADROKSYL
Cefadroksyl to lek z grupy cefalosporyn. Ograniczone dane z trzech badań wykazały, że ilości, jakie przenikają do mleka, są bardzo małe. Oszacowano względną dawkę dla dziecka na 0,9% dawki mamy w przeliczeniu wagowym. Uznaje się, że ryzyko związane z krótkotrwałym stosowaniem tego leku to niskie ryzyko dla dziecka i nie ma konieczności utrzymywania odstępu między zażyciem leku a karmieniem.
CEFUROKSYM
Cefuroksym jest antybiotykiem z grupy cefalosporyn II generacji o szerokim spektrum działania. Przenika do mleka matki w niewielkich ilościach w postaci małej biodostępności i uznaje się, że ryzyko dla dziecka karmionego piersią przez mamę stosującą ten lek jest niskie. Zważywszy na to, że cefuroksym jest też stosowany w pediatrii w dawkach minimalnych 10m g/kg masy ciała 2 razy na dobę, a względna dawka dla dziecka wynosi 0,6- 2% dawki mamy, ilości leku w mleku będą znacznie niższe niż dawki pediatryczne. Uznaje się, że nie ma konieczności zachowywania dodatkowego odstępu między stosowaniem leku a karmieniem.
AMOKSYCYLINA Z KWASEM KLAWULANOWYM
Niewielkie ilości amoksycyliny przechodzą do mleka, ale uznaje się, że są to ilości nieistotne klinicznie dla dziecka. Amoksycylina z kwasem klawulanowym jest zarejestrowana do stosowania u małych dzieci. Połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym zwiększa skuteczność działania przeciwbakteryjnego amoksycyliny; kwas klawulanowy jest również uznawany za lek niskiego ryzyka w okresie karmienia piersią. W badaniach obliczono, że względna dawka antybiotyku dla dziecka otrzymana z mleka matki wynosi 0,95% dawki mamy w przeliczeniu wagowym. Jest to mniej niż 0,5% zalecanej dawki stosowanej u noworodków. Ośrodki referencyjne nie zalecają przerywania karmienia piersią na czas terapii tym lekiem.
PODSUMOWANIE
Zapalenie piersi może powodować bardzo uciążliwe objawy, które mogą przyczynić się do przedwczesnego zakończenia karmienia piersią. Gwałtowne odstawienie dziecka od piersi w czasie zapalenia piersi u mamy może znacznie pogorszyć jej stan i zwiększyć ryzyko powstania ropnia. Leki stosowane w łagodzeniu objawów – przeciwzapalne i antybiotyki – nie są przeciwwskazane u kobiet w okresie laktacji, ryzyko działań niepożądanych podczas krótkotrwałej ekspozycji dziecka na niewielkie ilości leków w trakcie terapii mamy jest niskie.
Informacje zawarte w tym artykule nie zastąpią porady medycznej ani diagnostyki. Są to ogólne dane na temat bezpieczeństwa konkretnych leków, które – w indywidualnym przypadku – mogą nie mieć zastosowania (np. gdy mama choruje przewlekle, ma uczulenia, niewydolność wątroby czy nerek itd.). Przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku należy skonsultować się ze specjalistą i określić ryzyko związane z terapią w każdym indywidualnym przypadku.